Научная литература
booksshare.net -> Добавить материал -> Археология -> Терещенков А.В. -> "Татарская археология" -> 50

Татарская археология - Терещенков А.В.

Терещенков А.В. Татарская археология — Казань, 1998. — 131 c.
Скачать (прямая ссылка): tatarskayaarheologiya1998.pdf
Предыдущая << 1 .. 44 45 46 47 48 49 < 50 > 51 52 53 54 55 56 .. 57 >> Следующая

XIII гасырда Урта Иделдэ куелган куфи хэрефлэре белэн гарэп телендэ язылган ташлар, барлык материалнын яртысын тэшкил итэлэр. Бер ук ва-кытта татар hэм болгар телендэ язылган текстлар барлыкка килгэннэр.
Болгар телендэге текстлардагы орфография чуарлыгы h-эм аларнын та-тарлашу тенденциясе беренчесенен эшлэнгэн язу традициясе булмаганлы-гын, ягъни язуга яна жайлаштырылуын курсэтэ. Димэк, болгар теле язуы кагыйдэлэре XIII гасыр ахырында да, аннан сон да житэрлек эшлэнмэгэн хэлдэ калган. Болгар дэулэтендэ Х гасыр башыннан язу теле булып фэкать гарэп теле хекем сереп килгэн булган, Алтын Урда дэулэте тезелгэч, анда ерак язу традициясенэ ия булган эдэби татар теле рэсми тел булып таныла, шул ук вакытта болгар теленэ дэ язуга беркетелергэ мемкинлек туа.
X. XIII-XIV гасыр болгар теле, h-ичшиксез, бугенге чуваш теленэ кардэш тел. Лэкин болгар теле борынгы чуваш теленнэн XIII гасыр башыннан да сон аерылмаган. Элеге тел татар теле тээсирендэ узенчэлеклэрен тэмам югалтып, анын белэн кушылып китэ.
Борынгы чуваш теле исэ бер яктан борынгы мари теле белэн бэрелешкэ килеп керэ, икенче яктан ана да татар теленен даими йогынтысы усэ барган. Чуваш теле XVII-XIX гасырларда татарлаша бару чорына керэ.
XI. XII-XIV гасырларда Болгар олысына татар этносынын даими утуе бол-гарларнын тел ягыннан татарлашуына китерэ. Меселман-болгарларнын бугенге чуваш халкына кардэшлек билгесе булган теллэре юкка чыккан. Мэжу-си болгарлар исэ чуваш халкынын теп бабалары булып калганнар. Ихтимал, аларнын икесенен дэ мэжуси бабалары культурасы бер булгандыр. Лэкин ислам диненэ кучу h-эр ике халыкнын да тарихи-этник усешенен аерылуына китереп, алар торган саен бер-берсеннэн башка этник теркемнэр керэ ба-рып, кан кардэшлегеннэн, рухи бердэмлектэн ераклашканнар. Ахырда, месел-ман болгарлар татар халкы составында ассимиляциялэнеп, этник берлек бу-лып яшэудэн туктыйлар. Мэжуси болгарлар исэ марилар белэн катнашып угро-фин мэдэниятына тагын да ныграк якынаялар. Татарлашкан болгарлар турында истэлек эле XVII гасырда сакланганга ошый. Урыс писцовая
кнэгэлэрендэге татар авылларын “чуваш” дип атау шуныц соцгы билгелэре булуга дэлил.
Искэрмэлэр:
1 Юсупов Г.В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. — М.-Л., Изд-во АН СССР, 1960. — Б. 8.
2 Юсупов Г.В. Введение... -Б. 9.
3 Талат Текин. Волго Булгар китабелери вэ Волга булгарчасы. — Энкара, 1988. — Б. 212.
4 Юсупов Г.В. Введение... — Б. 59.
5 Шунда ук. — Б. 54.
6 Шунда ук. — Б. 69.
7 Хакимзянов Ф. С. Язык эпитафий волжских булгар. — М.: Изд-во “Наука”, 1978. — 205 б.
8 Шунда ук. — Б. 99.
9 Шунда ук. — Б. 99.
10 Шунда ук. — Б. 99.
11 Шунда ук. — Б. 98.
12 Малов С.Е. Булгарские и татарские эпиграфические памятники // Эпиграфика Востока I. — М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1947. — Б. 38-45; Эпиграфика Востока II. — М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1948. — Б. 41-48; Юсупов Г.В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. — М.Л.: Изд-во АН СССР, 1960. — 322 б.; Булатов А.Б. Эпиграфические памятники Закамья XIV века // НИИ при Совете Министров Чувашской АССР. Ученые записки. Выпуск XXXVI. — Чебоксары, 1967. — Б. 198-215; Хакимзянов Ф.С. Язык эпитафий волжских булгар. — М.: “Наука”, 1978. — 205 б. Хакимзянов Ф. С. Эпиграфические памятники Волжской Булгарии и их язык. — М.: “Наука”, 1987. — 191 б; Hakimzjanow F.S. (Kazan) . New Wolga Bulgariay inscriptions // Acta Orientalia Hunq . Tomus (I). — 1986. — 173-177 pp. Khalicow A.H. and Muhametshin Y.J. (Kazan). Unpublis-hed Volqa Bulqarian inscriptions // Asta Orient. Hund Tomus XXXI . Fasc . I, 1977. — 107-125 pp.; МухаметшинД.Г., Хакимзянов Ф.С. Эпиграфические памятники города Булгара. — Казань: ТКИ, 1987. — 125 б.
13 Мухаметшин Д.Г., Хакимзянов Ф.С. Эпиграфические памятники города Булгара.
— Б. 60.
14 Эхмзтщанов М. Казан ханнары тарихыннан // Идел. — 1944. — №11. — Б.64-65.
15 Х.2. — кыскартмасы: Хакимзянов Ф.С. Эпиграфические памятники Волжской Булгарии и их язык. — М.: “Наука”, 1987.
16 Х.3. — кыскартма: HakimzjanovF.S. Ntw Vjlga... // Acta Orientalia... Hunq. — 1986. — №1. — б.173-177.
17 Ю. — кыскартма: Юсупов Г.В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. — М.-Л., 1960.
18 Х.М. — кыскартма: А.Х.Халиков hэм Ж,.Мехэммэтшиннарныц инглиз телендэ “Acta Orientalia Academiae”... Hunq. — 1977. — №1. — б.107-125. журналында басылган мэкалэсе;
19 М. — ЭВ. — №2. — кыскартма: Малов С.Е. Булгарские и татарские эпиграфические памятники // ЭВ. 1948. — Вып.2.
20 Х.1. — кыскартма: Хакимзянов Ф.С. Язык эпитафий волжских булгар. — М., 1978.
21 Б. — кыскартма: Булатов А.Б. Эпиграфические памятники Закамья XIV века // Ученые записки. — Выпуск 36. — Чебоксары, 1967.
22 М.ЭВ. — №1. — кыскартма: Малов С.Е. Булгарские и татарские... // ЭВ., 1947. — Вып, 1.
23 Источники по истории Татарстана. — Казань, 1993. — Б.8-10.
24 Мисаллар Ф.С. Хэкимжановныц “Язык эпитафий волжских булгар”. (М.: Изд-во “Наука”, 1978) дигэн китабыныц 188-191 битлэрендэге сузлекчэдэн безнец укы-лышта алынды.
Предыдущая << 1 .. 44 45 46 47 48 49 < 50 > 51 52 53 54 55 56 .. 57 >> Следующая

Реклама

c1c0fc952cf0704ad12d6af2ad3bf47e03017fed

Есть, чем поделиться? Отправьте
материал
нам
Авторские права © 2009 BooksShare.
Все права защищены.
Rambler's Top100

c1c0fc952cf0704ad12d6af2ad3bf47e03017fed